غلبه برکمبود آهن با غنی سازی آرد

چرا کمبود آهن مهم است؟  کمبود آهن شایعترین علت کم خونی است.   براساس آمارهای جهانی نزدیک به یک چهارم   جمعیت دنیا کم خون هستند.   کم خونی در تمام سنین دیده می شود.   زنان در سنین باروری (به علت عادت ماهیانه، بارداری،  شیردهی)و کودکان زیر 5 سال بیشتر   در معرض کم خونی فقرآهن هستند و کمبود آهن   در این مقاطع سنی می تواند منجر به تاخیر رشد   جسمی، کاهش قدرت یادگیری و ضریب هوشی   به میزان 5 تا 10 امتیاز در آنان شود. افرادی که دچار کمبود اهن وکم خونی می شوند، بدلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت ها، بیشتر بیمار می شوند ودوره بیماری در آنها طولانی تر است. اثرات کم خونی به ویژه نوع شدید آن در دوران شیرخواری و اوایل کودکی تقریبا غیرقابل جبران و با درمان بعدی هم قابل اصلاح نیست.بر اساس آمارهای جهانی، کمبود آهن به رشد و تکامل مغزی 40 تا 60 درصد کودکان 6 تا 24 ماهه کشورهای در حال توسعه صدمه می زند.کم خونی دردوران بارداری به دلیل کمبود آهن سبب تاخیر رشد جنین، تولد نوزاد با وزن کمتر از 2500گرم می شود.افرادی که دچار کمبود آهن وکم خونی می شوند همیشه احساس ضعف وخستگی می کنند ودرنتیجه از کارایی آنها کاسته می شود. یکی ازراههای جلوگیری از ابتلا به کمبود آهن ،غنی سازی مواد غذایی است.  غنی سازی مواد غذایی (Fortification) چیست؟  غـنـی سـازی عبارتست از افزودن یک یا چند ماده مغذی به غذای مصرفی متداول مردم. غنی سازی مواد غذایی باانواع مواد مغذی مثل آهن ،روی ،کلسیم ،ویتامین های گروه B  ، به عنوان ارزان ترین و موثرترین راه برای کاهش شیوع کمبود ریزمغذی ها در جامعه مطرح است و در بلند مدت، می تواند به صورت پایدار موجب بهبود وضعیت ریزمغذی ها وکاهش شیوع آنها در جمعیت یک منطقه شود. با مصرف روزانه محصولات غذایی غنی شده، بخشی از نیازبدن تامین می شود.  تاریخچه غنی سازی موادغذایی در جهان:  غنی سازی روش جدیدی برای پیشگیری از کمبود مواد مغذی نیست و بیش از صد سال است که از این روش برای پیشگیری و کنترل عوارض کمبود برخی از ریزمغذی ها استفاده می شود. به عنوان مثال، افزودن ید به نمک سفره برای پیشگیری و درمان گواتر که دراثر کمبود یدایجاد می شود، از سال 1831 آغاز شده است. کانادا در سال 1944 غنی سازی آرد با ویتامین های B1 و B2 در منطقه نیوماندلند را آغاز نمود و پس از 4 سال، شیوع کمبود این دو ویتامین در این منطقه بصورت قابل توجهی کاهش پیدا کرد. در فیلیپین غنی سازی برنج با ویتامین B1 از سال 1947 آغاز شد و مطالعه انجام شده دو سال پس از اجرای طرح نشان داد که مرگ و میر ناشی از بیماری بری بری ( که دراثر کمبود این ویتامین ایجاد می شود ومی تواند کشنده باشد)، از 24000 نفر در سال 1947 به صفر رسیده است. نمــونه ای دیگر از موفقیت اجرای برنامه غنی سازی را می توان در کشور ونزوئلا مشاهده نمود. کشور ونزوئلا در سال 1993 تصمیم گرفت که تمام آرد گندم و ذرت مصرفی را بــا آهــن غنی سازد. پس از گذشت یکسال، بررسی کودکان سنین مدرسه نشان داد که کم خونی در آنها در حد قابل توجهی کاهش یافته است  غنی سازی آرد :  غنی سازی آرد گندم از حدود 60 سال پیش در کشورهای آمریکا و انگلیس اجرا شده است و ریزمغذی هایی مثل آهن، کلسیم و ویتامین های گروه B به آرد اضافه شده است. از سال 1996، کشورهای مختلف، اسید فولیک را نیز به آرد گندم اضافه کردند. دلیل این کار، تاثیر اسید فولیک بر کاهش نقایص مادرزادی لوله عصبی (NTD) ، کاهش شیوع هموسیستین بالا (که ریسک فاکتور بیماری های قلبی عروقی است)، کاهش شیوع سرطانها و آلزایمر است که طی مطالعات متعددی به اثبات رسیده است. در کشور امریکا، غنی سازی آرد با اسید فولیک که از سال 1996 شروع شد منجر به کاهش شیوع نقایص مادرزادی لوله عصبی(Neural Tube Defects) تا 19% گردید و در کشور کانادا طی سالهای 1995 تا 2001 که اسید فولیک به آرد اضافه شده است، نقایص مادرزادی لوله عصبی تا 50 درصد کاهش یافته است.  چرااسید فولیک به آرد اضافه می شود؟              به دلیل اهمیت اسید فولیک در ارتقاء سطح سلامت جامعه این ویتامین امروزه در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر آن با توجه به نقش ویژه اسید فولیک در کاهش هموسیستئین از این ویتامین به عنوان یک عامل در پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی، سکته مغزی، ترومبوزوریدهای عمقی و آمپولی ریوی نام برده اند. به این دلیل FDA امریکا از سال 1994 اضافه کردن آن را به آرد غلات به منظور غنی سازی مجاز اعلام نموده است. مصرف 4/0 میلی گرم آن درزنان سنین باروی علاوه بر تامین نیاز روزانه از بروز ناهنجاری های مادرزادی لوله عصبی در نوزادان پیشگیری می نماید.     چرا غنی سازی آرد گندم ؟              نان یکی از مواد غذایی است که برای غنی سازی مورد استفاده قرار گرفته است. در این جوامع آرد سفید و کاملا" تصفیه شده برای تهیه نان استفاده می شود که ویتامین ها و املاح آن متناسب با درجه استخراج آرد، از دست می رود. در فرآیند آسیاب کردن آرد گندم که سبوس گرفته می شود با افزایش درجه استخراج، میزان ریزمغذیهای آرد کاهش می یابد. بطوری که آرد هر چه سفیدتر باشد ومقدار بیشتری ازسبوس آن گرفته شده باشد، مقدارکمتری ویتامین واملاح دارد.  چرا سبوس گندم گرفته می شود؟   سبوس گندم حاوی مقادیر زیادی فیتات است که جذب املاح دو ظرفیتی مثل آهن، روی، کلسیم وعده غذایی را کاهش می دهد. بنابراین در جوامع توسعه یافته،برای جلوگیری از کمبود آهن ، ســبوس را بــــطور کامل جدا کرده و سپس درفرآیند غنی سازی آهن و سایر ریزمغذیهای از دست رفته را به آرد اضافه می کنند.  غنی سازی نان با آهن واسید فولیک در ایران  در کشور ایران نان قوت غالب وغذای اصلی مردم بویژه در مناطق روستایی بشمار می رود. براساس نتایج بررسی مصرف مواد غذایی ، سرانه روزانه مصرف نان در کشور 320 گرم است. این مقدار درحدود 34% انرژی و 40% پروتیین مورد نیاز روزانه را تامین می کند. به همین دلیل ،نان به عنوان یک حامل مناسب برای غنی سازی با ریزمغذیها بویژه آهن واسید فولیک درنظر گرفته شده است. با تدوین برنامه ملی غنی سازی آرد، آردهای خبازی با اهن واسیدفولیک غنی می شوند. در حال حاضر در تمام استانهای کشور بجز تهران برنامه غنی سازی آرد شروع شده ومردم ازنان غنی شده استفاده می کنند. با مصرف نان غنی شده ، حداقل 30درصد نیاز بدن به آهن واسید فولیک تامین می شود.